Informatiemap BuBaO: deel 5: buitengewoon onderwijs type 7
2 Visies in opvoeding en onderwijs
Er zijn verschillende visies op de opvoeding en het onderwijs van kinderen met een auditieve handicap.
De medische visie legt de nadruk op het gehoorverlies als handicap en op hoe deze de ontwikkeling beïnvloedt. Deze medisch-orthopedagogische visie heeft aandacht voor de remediëring van dat verlies door technische hulpmiddelen en functietraining.
De socio-culturele visie benadert personen met een gehoorstoornis
niet in de eerste plaats als personen met een handicap, maar als een culturele
minderheidsgroep met een eigen cultuur en een eigen taal. Doofheid is in deze
benadering niet enkel een handicap maar een wijze van 'zijn', gedefinieerd
op basis van sociologische en culturele criteria. Het gaat dan om de mate
waarin iemand zich met deze cultuur, met zijn taal, gedragsregels en verenigingen,
identificeert. In de set ontwikkelingsdoelen wordt deze vorm van doofheid
omschreven als ‘Doofheid’ (met een hoofdletter).
Afhankelijk van de visie op Doofheid wordt er in het onderwijsprogramma
aandacht besteed aan het zo optimaal mogelijk stimuleren van het restgehoor.
De onderwijspraktijk kent in Europa uiteenlopende vormen, die op een continuüm
kunnen geplaatst worden gaande van sterk "oraal-auditieve" tot volledig
"visueel-gestuele" benaderingen.
Communicatie mogelijk maken is de basisvoorwaarde voor de sociale, cognitieve en emotionele ontwikkeling. Voor leerprocessen maakt het onderwijs gebruik van communicatie en taal als vaardigheden, vertrekkend van een verworven basis. Deze basisvaardigheden zijn bij slechthorende kinderen niet enkel gehypothekeerd, maar ze zijn ook erg verschillend.
Er is meestal een verschil in communicatievorm tussen dove en slechthorende
kinderen van dove ouders en dove en slechthorende kinderen van horende ouders.
Dove ouders gebruiken vaak een visueel-gestuele communicatievorm met hun dove
of slechthorende kinderen. Horende ouders doen dit meestal nog niet. Dove
ouders hebben daardoor geen communicatieproblemen in het contact met hun kind,
horende ouders vaak wel. Door de beheersing van een gebarentaal als native speakers hebben dove ouders 'bijzondere' opvoedingsmogelijkheden in de
ontwikkelingsstimulering van hun kind. Deze mogelijkheden zijn niet meteen
overdraagbaar naar horende ouders. Ook de beleving van de gehoorstoornis en
de alternatieven die opvoeding en onderwijs aanbieden, worden door ouders
uit deze gezinnen verschillend ervaren.
Vanuit maatschappelijke perspectief heeft het dove en slechthorende kind
interacties in verschillende sociale netwerken, in verschillende
talen en op verschillende leeftijden. Dove en slechthorende kinderen komen
bij het opgroeien in contact met horenden en met andere dove en slechthorenden.
In deze contacten maken ze gebruik van twee talen: het Nederlands en de Vlaamse
Gebarentaal.
Een meerderheid van de Vlaamse dove kinderen leert gebarentaal in informele contacten met andere dove kinderen. De gebarentaal ontwikkelt zich in deze contacten snel tot de voorkeurscommunicatietechniek. Dit betekent dat kinderen vaak gebaren leren in onderling contact zonder tussenkomst van een volwassene of een 'native speaker’. Dove en slechthorende kinderen van dove ouders hebben hierin een belangrijke bijdrage, omdat zij van thuis uit gebarentaal kennen.
Er bestaan verschillende mogelijkheden om een visueel-gestuele communicatievorm te gebruiken in het onderwijs. We onderscheiden vooral gebarensystemen en gebarentalen. Binnen een gebarensysteem worden gebaren gebruikt in combinatie met de gesproken taal. Gebarentalen hebben een eigen grammatica.